Uitwisseling met de Iglesia Filipina Independiente

Hoe verbind je kerken met elkaar die elkaars tegenvoeters zijn? Wereldwijd met elkaar optrekken kan heel verrijkend zijn, maar hoe doe je dat? Één van de middelen die de Oud-Katholieke Kerken sinds zo’n 15 jaar gebruiken is de uitwisseling van theologen. Docenten van oud-katholieke instellingen geven les aan seminaries van de Iglesia Filipina Independiente. Dit heet de Alberto Ramentoleeropdracht. Hij is genoemd naar een bisschop die in 2006 vanwege zijn maatschappelijke inzet werd vermoord. Andersom komen theologen en studenten van deze kerk naar Europa, bijvoorbeeld voor de summer school in oud-katholieke theologie.

Je kunt er heel makkelijk heel sceptisch over doen. Hebben onze theologen niet iets beters doen – en is dit niet een soort oecumenisch toerisme? Je kunt het ook romantiseren: solidariteit met de arme medechristen heel ver weg is iets om heel warme gevoelens van te krijgen. De werkelijkheid is veel nuchterder. De samenwerking zorgt gewoon voor een betere theologie – aan beide kanten van de wereld. Mijn theologie wordt er beter van wanneer ik de vloeiende combinatie van katholieke spiritualiteit en maatschappelijk getuigenis hier zie, terwijl pastoors ook hun werk doen en gemeentes opbouwen. De opleiding hier wordt er beter van wanneer er af en toe een academicus van buiten komt om een extra impuls te geven. In mijn geval draag ik af en toe ook nog eens een artikel bij over de geschiedenis van deze kerk – waar docenten hier door overbelasting niet aan toe komen. Ook zo’n artikel snijdt aan twee kanten: door te begrijpen hóe de Iglesia Filipina Independiente een nationale katholieke kerk is (en niet is), snap ik ook beter hoe de Oud-Katholieke Kerk dat is (en niet is).

Op 1 september gedacht de Iglesia Filipina Independiente het overlijden van haar eerste leider de bisschop, Gregorio Aglipay (1860-1940). Ik hield een lezing over zijn leven en werk. Het ging er vooral om hoe hij als Filipijns theoloog liet zien dat Filipinos niet achtergebleven waren, maar heel prima zelf een moderne theologie voor een moderne tijd konden ontwikkelen. Hij ging daarbij nogal creatief te werk – vandaag zou je zijn antwoorden niet meer herhalen. Maar zijn zelfverzekerde houding spreekt nog altijd aan – zeker in een land dat nogal zucht onder buitenlandse economische en politieke invloed (China, USA). De studenten hebben daar wat van geleerd. Ik ook: want ook op déze manier kun je dus katholiek kerk zijn – en als studenten dan vragen wat wij eigenlijk doen met moorden op priesters in dit land, realiseer ik me ook dat ik soms wel erg in een comfortabele bubbel leef. Daar op z’n tijd uitgerukt worden is heel gezond – ook voor de theologie.

Tekst: Peter-Ben Smit

Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 3 september 2018