Bezoek van de Aartsbisschop aan de Patriarch van Roemenië

Aartsbisschop Joris Vercammen bracht samen met deken J.Spaans in april 2002 een bezoek aan het Orthodox Patriarchaat van Roemenië.

Het officiële bezoek aan patriarch Teoctist van de Roemeens Orthodoxe kerk werd een zeer interessante belevenis. Het programma had vier ingrediënten:

• Ontvangst door de patriarch en het meevieren - op zijn uitnodiging - van de Heilige Liturgie in het monasterium van Cernica ter gelegenheid van een bedevaart;
• Bezoeken van enkele diaconale projecten die door het aartsbisdom Boekarest opgezet zijn;
• Lezing en discussie met studenten en professoren van de orthodoxe theologische faculteit;
• Officiële ontvangsten door de staatssecretaris van cultuur en de Nederlandse ambassadeur.

Ontvangst door de Patriarch
De aartsbisschop als voorzitter van de Unie van Utrecht was als vertegenwoordiger van de Nederlandse kerk door de patriarch uitgenodigd. Hij was vergezeld door de deken van het Utrechtse kapittel, die reeds langer de motor is achter de contacten van de Nederlandse kerk met de orthodoxie en recent daartoe vanuit de kerk ook nog meer mogelijkheden heeft gekregen.

De officiële ontvangst door Patriarch Teoctist vond plaats op woensdagavond 10 april. De aartsbisschop overhandigde de patriarch de Sint Maartenspenning en een relikwie van de heilige Radboud, de veertiende bisschop van Utrecht. Ook het altaarmissaal van onze Duitse kerk en het boek L'Eglise d' Utrecht van de hand van B.W. Verhey behoorde tot de geschenken. De Aartsbisschop benadrukte bij die gelegenheid dat na zoveel jaren van spreken onder theologen nu de tijd voor uitwisseling en ontmoeting is aangebroken. De oud-katholieke/orthodoxe dialoog, die reeds in 1987 werd afgesloten met een overeenkomst waarin de wederzijdse erkenning van elkaars geloofsgoed wordt uitgesproken, moet nu verder worden gezet tussen bisdommen en parochies, onder ambtsdragers en leken. De Aartsbisschop sprak zijn vreugde uit over de ontmoeting en de hoop dat deze aanleiding zou zijn tot meer uitwisseling en contact.

De patriarch betoogde dat de orthodoxen en oud-katholieken samen verder zouden bouwen aan de weg die zij samen reeds zeer lang gaan en die voor de oecumene ongetwijfeld van betekenis is.

Bedevaartsoord Cernica
De patriarch nodigde de Aartsbisschop uit om de volgende dag aanwezig te zijn bij de heilige liturgie in het bedevaartsoord Cernica. Op die plek waren twee- tot drieduizend mensen samengestroomd en de patriarch met de aartsbisschop in zijn onmiddellijke omgeving, moest zich met behulp van lijfwachten en ordediensten een weg banen door de mensenzee. Tijdens de heilige liturgie werd de aartsbisschop nogmaals aan het einde van de preek van de patriarch welkom geheten en kreeg hij een bisschopskruis ten geschenke. Hij werd uitgenodigd om een korte toespraak te houden. Bisschop Vercammen benadrukte daarin de gelijkheid in geloofsopvattingen tussen orthodoxen en oud-katholieken, die ze echter in heel verschillende culturele contexten dienen te concretiseren. Nu de landen van Europa zich openen voor elkaar, mogen de christenen daarbij niet afwezig blijven. De opbouw van de Europese gemeenschap wordt vooral vanuit economische en pragmatische beweegredenen gedacht, maar toch zal er alleen van een gemeenschap sprake kunnen zijn als het samenleving van mensen ook een "ziel" heeft. Bouwen aan die ziel is een uitdaging aan het adres van de christenen van Europa en een uitdaging aan de Europese oecumenische beweging.

Ook de Roemeense televisie was aanwezig en vroeg de Patriarch en de aartsbisschop om interviews na afloop van de liturgie. Gevraagd naar zijn mening over de Roemeense kerk, zei bisschop Vercammen dat hij onder de indruk was van de devotie en het idealisme en dat men daarbij ook het diaconaat duidelijk opnieuw heeft ontdekt als een fundamenteel aspect van het christen-zijn.

Het verslag van de bedevaart met het interview was een item voor het avondjournaal van een van de Roemeense zenders

Diaconale projecten
Woensdagmiddag was het bezoek begonnen met het bezoek aan twee diaconale projecten, het eerste een opvanghuis voor straatkinderen, dat onder andere met de ondersteuning van de Wilde Ganzen, kinderen zowel overdag als - indien nodig - het ganse etmaal onderdak biedt. Een enthousiaste directeur onthaalde ons en leidde ons met trots rond in het huis dat hij het afgelopen jaar uit de grond heeft gestampt. Maar iedereen maakt een even dynamische indruk: van keukenpersoneel tot kinderpsychologen, die het allen als hun roeping zien hun beste krachten aan deze kinderen te besteden. Aangename verrassing was het te horen dat ook onze Nederlandse ambassadeur concreet aan dit project meewerkt en het af en toe ook bezoekt.

Het diaconaatswerk is nieuw voor de Roemeense kerk. Het was de kerken immers onder het communistisch regime verboden zulke initiatieven te nemen. Er wordt in deze sector ook sterk geïnvesteerd en de mensen van het patriarchaat zijn niet weinig trots wanneer ze buitenlanders deze projecten kunnen tonen. Dat daarbij ook de stille verwachting leeft dat deze buitenlanders van hun rijkdom zullen bijdragen aan het project, lijkt voor de hand te liggen alhoewel het nooit wordt uitgesproken.

Het tweede project betrof een "blijf van mijn lijf huis" voor vrouwen en kinderen. Slachtoffers van kinder- en vrouwenmishandeling binnen het gezin zullen binnenkort een onderkomen vinden in de gerenoveerde gebouwen van een oude fabriek. Er wordt ook ruimte voorzien voor een kinderdag-verblijf. Ook hier hetzelfde enthousiasme en dezelfde toewijding.

Theologische faculteit
Op vrijdagochtend waren ongeveer 200 studenten en een vijftal professoren van de theologische faculteit van Boekarest verzameld voor de lezing van de Aartsbisschop, getiteld: " Mission of the christian faith in a secularized and multicultural society. An old-catholic ecclesiological approach."

De bisschop werd verwelkomd door de rector die in een uitgebreid begroetingswoord inging op de plaats van de oud-katholieke kerken in de oecumenische beweging in het algemeen en ten aanzien van de orthodoxe kerken in het bijzonder.

In de lezing werd ingegaan op het fenomeen van de secularisatie als een gevolg van het moderne denken met zijn grote nadruk op de autonomie van de mens. De oud-katholieke ecclesiologie baseert de roeping van de kerk in Gods interesse

voor het heil en geluk van mensen/van de schepping. Daarom betekent de nadruk die ze legt op de lokale kerk meteen ook openheid voor de cultuur en mede-verantwoordelijkheid voor de menswaardigheid daarvan. Deze mede-verantwoordelijkheid kan geen enkele kerk alleen uitoefenen, daarin zijn kerken op elkaar aangewezen en zijn ze alleen als ze samenwerken met elkaar ook geloofwaardig. Ook met de betrekking tot de religiositeit zelf, zijn kerken in een multiculturele samenleving slechts geloofwaardig als ze ook in dialoog treden met andere religieuze stromingen die zich op de "markt van de levensbeschouwing" aanbieden. Daarmee zijn dan ook de drie uitdagingen voor de kerk in een geseculariseerde samenleving gegeven:

1. op de bres voor de "humaniteit"
2. oecumenisch open en geëngageerd
3. in dialoog met andere levens beschouwingen.

Een goed begrepen zorg voor de eigen identiteit laat zich in dit geheel ook zeer goed inschrijven.

Na afloop van de lezingen was de tijd te kort om op de vragen van studenten en professoren in te gaan. Vragen over de relatie geloof en cultuur, over de religieuze verschraling in West-Europa, over het openstellen van het ambt voor vrouwen.

Na de lezing op de faculteit, werd de aartsbisschop ontvangen door de staatssecretaris voor Cultuur en Religieuze zaken, een politicus die na zijn studie sociologie ook nog een graad in de theologie haalt aan de evangelische faculteit te Straatsburg. Het onderwerp van gesprek was de bijdrage van de kerken aan een verenigd Europa. Het viel op hoezeer deze man ervan overtuigd is dat bv. de Roemeense kerk op vlak van spiritualtiet heel wat aan Europa heeft aan te bieden en dat de technisch-pragmatische wijze waarop heden ten dage aan de Europese eenheid wordt gewerkt verre van ideaal is. Hij refereerde aan de woorden van Jacques Delors die in 1993 sprak over het "geven van een ziel" aan Europa.

Ook voor dit bezoek was er belangstelling van de landelijke pers. Journalisten maakten het gesprek niet alleen mee, maar achteraf werden beide gesprekspartners ook nogmaals voor de Roemeense televisie geïnterviewd.

Nederlandse Ambassaeur
Daarna ging het richting Nederlandse ambassade waar een innemende ambassadeur, Pieter Jan Wolters, ons vriendelijk ontving. Het gesprek ging over het belang van de diaconale projecten van de kerk. Met het oog op het toetreden van Roemenië tot de Navo en de Europese gemeenschap is echt zeer belangrijk dat op vlak van kindermishandeling bv. aanzienlijke vorderingen gemaakt worden. De ambassadeur bleek ook erg geïnteresseerd in onze samenwerking met de Roemeense kerk en motiveerde ons op de ingeslagen weg voort te gaan teneinde mee te helpen de gevolgen van het jarenlange isolement te doorbreken.

Richting CLUJ
In het Aartsbisdom Cluj werden eveneens een aantal diaconale projecten bezocht. Een polikliniek in een volksbuurt waar mensen met allerhande lichamelijke en psychische klachten terecht kunnen. Vanuit deze kliniek wordt een groots project voor opvang van alcoholisten opgezet evenals een programma voor abortuspreventie. Verder is er een apotheek waar mensen gratis de medicijnen kunne halen indien ze die niet kunnen betalen. Veelal betreft het medicijnen die door toedoen van vlijtige handen in West-Europa in Apotheken en bij particulieren werden opgehaald.

Verder werd het centrum voor "Schoolmoede jeugdigen" bezocht, deze jongeren tracht men er alsnog toe te bewegen langs de weg van een staatsexamen een getuigschrift voor lager onderwijs te halen. Het minimum dat men nodig heeft om op de arbeidsmarkt toch nog enige kans te maken. Verder heeft dit centrum ook een aantal buurthuisactiviteiten. Dit centrum wordt door onze parochies Gouda en Culemborg ondersteund. Tot slot werd een bezoek gebracht aan een ouderencentrum in de buurt van Cluj. Het eerste in Roemenië dat door de kerk werd geopend. De overheid was dit project aanvankelijk niet erg goed gezind omdat men het maar bemoeienis vindt met iets dat in handen van de staat hoort te zijn. Na de inspectie van het huis, kort nadat het was geopend, verklaarden de verantwoordelijken echter: "eindelijk een plek in Roemenië waar men waardig oud worden kan". Als men er zich ervan bewust is dat het een kleinschalig huis betreft waar ouderen met meerderen op een kamer moeten leven en waar het comfort dat van een gemiddeld kampeerhuis voor jeugdigen enigszins evenaart, dan kan men enigszins inschatten hoe groot het probleem van de ouderenzorg in Roemenië moet zijn.
Het bisdom Cluj plant nog een tweede van dit soort van opvanghuis voor ouderen die geen familie meer hebben.
Opvallend zijn de diaconale initiatieven van het bisdom. Toch wordt er ook zeer veel uitgegeven aan de bouw van nieuwe kerken en kloosters. De kathedraal wordt binnenin ook met mozaïeken versierd. Maar zoals de plaatselijke bisschop het bij zijn toespraak zondag tijdens de dienst zei: er staan twee offerblokken in de kathedraal, een voor de ondersteuning van de armen en een voor de versiering van de kerk. Ik kan u verzekeren dat in die van de armen - in deze vastentijd - veel meer gegeven wordt dan in die voor het kerkgebouw en zo hoort het ook. De versiering van de kerk kunnen we eventueel wel wat vertragen, armen die honger hebben kunnen echter niet wachten.

Maar het religieuze is hier overal aanwezig, meer dan de helft van de bevolking gaat elke zondag naar de kerk, er zijn honderden jonge monniken en monialen het bisdom heeft 23 nieuwe kloosters gesticht in de laatste tien jaar), enkele honderden priesterstudenten.....er zijn dus ook kerken nodig. Op dit ogenblik worden en wel 80 gebouwd ( het bisdom heeft 600 parochies verdeeld over 8 dekenaten). Het Rijke Roomse leven dus....voor hoe lang nog? Want er zijn tekenen dat de kerk jongeren toch minder aanspreekt en dat jongeren toch minder in de kerk komen...

Maandag te Cluj
ochtends werden we verwacht op de theologische faculteit. Ook hier hadden zich een hondertal studenten en professoren verzameld die geboeid luisterden naar het verhaal over secularisatie en moderniteit, zoas dat door Westerse oud-katholieke ogen wordt waargenomen. Na afloop van de lezing kwam een boeiend debat op gang over o.a. de dialoog met de moderne cultuur en de "uniciteit van Christus", het beleven van de spiritualiteit bij de opbouw van een samenleving, enz.De theologische faculteit van Cluj heeft reeds bepaalde banden zowel met onze opleidingscentra van Bern als van Utrecht. Hun kerkhistoricus prof. Leb publiceerde reeds enkele boekjes over de relatie tussen de orthodoxie en het oud-katholicisme. De oud-katholieke docent dr. K. Ouwens gaf er vorig jaar ook enkele gastcolleges. We overlegden met de bisschop en de leiding van de faculteit om nog meer van deze uitwisselingen te organiseren. Dat voorstel werd zeer positief onthaald en we gaan zo vlug mogelijk aan de slag met de praktische uitwerking ervan.

Ons verblijf te Cluj werd afgesloten met een bezoek aan de nieuw opgerichte diakonale dienst van het bisdom waar hulpbisschop Vasile de verantwoordelijkheid voor draagt. Ook hier opnieuw gedreven en gelovige chtistenen die vanuit de kerk bouwen aan de solidariteit met hen die het meest nodig hebben.

Dinsdag te Jasi
Metropoliet Daniël van Joasi is een van de meest dynamische figuren van de Roemeense kerk. Erg actief in de Europese oecumene, is hij ook een van de meest open bisschoppen die zeer goed de utidagingen kent waarvoor we met zijn allen staan bij de opbouw van een nieuwe Europese samenleving. Voor hij bisschop werd was hij jarenlang docent aan het oecumenisch instituut van de Wereldraad te Genève.

Deze dynamische bisschop heeft, als restutie voor het naasten van kerkelijke eigendommen door de communisten, het voormalige hotel voor partijbonzen overgenomen en er een "oecumenisch instituut" van gemaakt. "Ironie van de geschiedenis", geeft hij als commentaar als hij ons het verhaal van de overname vertelt. In het instituut worden studenten gehuisvest en ook buitenlandse gasten. Wij dus ook. Ons bezoek wordt blijkbaar op hoge prijs gesteld. De radiozender van het bisdom zal er in de loop van de dag geregeld aandacht aan besteden en aan het eind van de dag volgt er nog een uitgebreid interview. Thema's die daarin aanbod komen zijn: christelijk geloof in Nederland, spiritualiteit en de westerse samenleving, de Europese integratie en euthanasie.

In de ochtend bezochten we een aantal kloosters in de stad. Jasi is een stad met een honderduizendtal inwoners en het centrum van Molavië, met een eeuwenlange traditie van oosters-orthodoxe monikkendom. Interessant om vast te stellen hoe men op de eigen wijze werkt aan een soort van "city-pastoraat": kerken de gehele dag open, met pastorale presentie van priesters én regelmatig gebed door de monikken. Het aanbod trekt heel wat mensen die voor even of voor wat langer aan komen lopen. Ze zoeken de stilte midden in het stadsrumoer, de schoonheid van een historische kerk, de kans op een goed gesprek, de gelegenheid tot biechten, enz.

Ook op het vlak van de theologie wordt er flink aan de weg getimmerd. De metropoliet stichtte een wetenschappelijke bibliotheek. We bezoeken ze samen met hem en trots toont hij ons zowat alle standaardwerken van de westerse contemporaine theologie. Ook "onze" Küry staat voor de gelegenheid ten toon gesteld. Wij, van onze kant, leveren onze bijdrage door enkele boeken over het Jansenisme en over de Oud-Kathoieke beweging achter te laten. Ze worden in dankbaarheid aanvaard.

Daarna volgt de lezing voor studenten en professoren van de theologische faculteit. Ook hier een goede opkomst en een interessant nagesprek. Onder andere over: euthanasie, homosexualiteit, Islam, het belang van spriritualiteit, enz.

Tijdens de lunch op de residentie van de Metropoliet gaat het gesprek verder over Nederland en over de grondige veranderingen in de Roemeense samenleving.

Ook op het diakonale vlak werden in de loop van de afgelopen tien jaren heel wat initiatieven genomen. We bezoeken na de lunch een polikliniek, waar met geloof en toewijding patiënten worden opgevangen en verzorgd. Iedereen betaalt er wat men kan. Het bisdom wil ook een teken stellen, tegenover de verloederde openbare gezondheidszorg waar corruptie en gebrek aan verantwoordelijkheidszin hoogtij vieren. Daarom ook wordt er gewerkt aan het oprichten van een klein ziekenhuis. Het bisdom zorgt dat het gebouw in orde komt, een groep van Zwitserse en Duitse artsen zorgt voor de gehele inrichting: van nachtkastjes tot en met de operatiezalen.

"Een avontuur", becommentariëert de Metropoliet, "om nooit meer aan te beginnen, maar wel noodzakelijk".
's Avonds hebben we de gelegenheid om ruimschoots met de metropoliet van gedachten te wisselen. De thema's die voorbij komen zijn niet alleen van kerkpolitieke aard, maar ook peilen we naar wat we gemeenschappelijk hebben aan spiritualiteit. We zijn het erover eens dat we samen, orthodoxen en oud-katholieken, vooral ook een verantwoordelijkheid hebben naar de samenleving toe. Metropoliet Daniël is er zich van bewust dat de secularisatie met grote snelheid oprukt in de Roemeense samenleving en dat de kerk zich dient te bezinnen hoe de heilsboodschap zich verhoudt tot allerlei nieuwe vragen die op ons afkomen. Want dat de Drieëne werkzaam blijft in zijn schepping, zoveel is duidelijk. Het is aan de christenen om dit ook duidelijk te maken ter humanisering van de samenleving!