Nashville: een corruptie van de Bijbel (Trouw d.d. 11.1.2019)

Een afschrift van het door prof. dr. Peter-Ben Smit (op persoonlijke titel) geschreven stuk dat afgelopen vrijdag in dagblad Trouw werd gepubliceerd.

Bijbelgetrouw wil de Nashvilleverklaring zijn. En terug naar het huwelijk zoals God het wil.  Homoseksuelen, transgenders en seks buiten het huwelijk staan daarbij in het verdomhoekje. Letterlijk zelfs: genderideologie is volgens één van de initiatiefnemers net zoiets als Nationaalsocialisme. Een pikante vergelijking: het Nazi-regime vervolgde homoseksuelen. Bij alle woede, pijn en protest die de verklaring veroorzaakt, hoort ook een heel nuchtere vaststelling: met de Bijbel heeft deze verklaring niets van doen. Nee, wie op deze manier ‘bijbelgetrouw’ wil zijn, verraadt daarmee nu precies de Bijbel zelf. Het kan stukken beter. De theologie laat dat eenvoudig zien.

Goed protestants beroept de Nashvilleverklaring zich op de Schrift. De logica is: het staat in de Bijbel, dus is het waar en de mens heeft het te gehoorzamen. Dat klinkt mooi. Alleen verstopt de verklaring wel dat ze een heel duidelijke keuze maken uit Bijbelse teksten om precies daar uit te komen waar de auteurs ervan willen. Met een voorbeeld: tegenover het verhaal van over Adam en Eva’s paradijselijke ‘modelhuwelijk’ staat een figuur als Abraham met zijn meerdere vrouwen, of zijn kleinzoon Jakob die er ook twee had, net zoals heel veel andere goed Bijbelse mannen. In het ‘Oude Testament’ is het monogame burgerlijke huwelijk helemaal de norm niet. De Mormonen zagen dat zo slecht nog niet: Polygamie, dát is pas bijbelgetrouw. Natuurlijk, dat is uiteindelijk wel veranderd, maar vooral onder druk van maatschappelijke idealen in de bredere Grieks-Romeinse wereld. Dat lijkt wel wat op de invloed van kritische gendertheorie van nu – alleen is het kerkelijke leer geworden.

Het voorbeeld van polygamie brengt je meteen bij het tweede probleem dat de verklaring verstopt. Verantwoord bijbelgebruik is meer dan een simpel ‘copy-and-paste’. Net zoals je Plato niet zomaar kunt overnemen in de huidige filosofie kan je dat doen met de Bijbel in de theologie. De Bijbel bevat teksten van een paar duizend jaar oud, daar moet je rekening mee houden. Doe je dat niet, dan bega je een wetenschappelijke doodzonde door te doen of de wereld van nu die van 2500 jaar geleden is. Neem nou een ‘anti-homoverhaal’ bij uitstek, het verhaal over ‘Sodom en Gomorra’. In het kort: Twee mannen komen op bezoek bij Abrahams neefje Lot in de stad Sodom. De mannen van deze stad proberen ze vervolgens te verkrachten (Genesis 19). Daar staat natuurlijk goddelijke straf op: de stad wordt in puin gelegd. Duidelijk, zou je zeggen: homoseksualiteit (‘sodomie’) is zondig, stenigen die mensen. Onzin, weet de bijbelwetenschapper. Het verhaal gaat over geweld tegen vreemdelingen, met verkrachting als wapen – zoals dat vandaag ook voorkomt in oorlogen. Met homoseksualiteit heeft het niets te maken. Met de Bijbel serieus nemen wel. De boodschap is dan: ‘vreemdeling’ of ‘vreemd’ is iemand alleen in menselijke ogen – niet in die van God. Of nu buitenlander, LHBTQI+’er, ongelovige, of, ook, conservatieve Christen.

Kortom: de Nashville verklaring verraadt zijn eigen principes. Dat is erg voor de mensen die erachter staan, het is erg voor de mensen die de verklaring aanvalt, en het is erg voor iedereen: het verspert de toegang tot de Bijbel zoals die eigenlijk is. Kritische theologie helpt zulke missers voorkomen. Dat is van belang omdat juist die verschrikkelijke Schrift, dat boek uit het stenen tijdperk een spiegel biedt voor vragen van nu. Neem het kerkasiel in Den Haag dat het Nederlandse migratiebeleid aan de kaak stelt. Het zou zomaar geïnspireerd kunnen zijn door het verhaal over Sodom en het goddelijk verbod op de verkrachting van de vreemdeling, die vanuit de Bijbelse God gezien geen vreemde, maar naaste is. Dát is pas bijbelgetrouw!

Peter-Ben Smit

Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 14 januari 2019