"Uiteindelijk gaat het om de vraag: hoe zie jij de toekomst van onze kerk?"

Het epicentrum van de verkiezing van de komende aartsbisschop van Utrecht ligt in Nieuwe Pekela, de woonplaats van Deken Wietse van der Velde van het Metropolitaan Kapittel. “Ik zit veel meer uren in de trein of de auto dan ik gewend ben maar dat wist ik toen ik naar Groningen verhuisde. Daar staat een belangrijke taak tegenover: het bisdom ondersteunen om een goede bisschop te kiezen en die straks te helpen om te groeien in haar of zijn nieuwe rol.”

Het kiezen van een nieuwe (aarts)bisschop is de taak van het Kapittel, het uit de geestelijkheid van een bisdom samengesteld bestuursorgaan dat de bisschop ondersteunt. Daarvoor wordt het Metropolitaan Kapittel – dat doorgaans bestaat uit acht of negen geestelijken – uitgebreid met de in totaal 25 geestelijken van het aartsbisdom Utrecht die nog geen 72 jaar zijn en 13 leken-gelovigen die de parochies vertegenwoordigen. Het Kiescollege dat op zaterdag 15 februari samenkomt, telt daarmee 38 leden. Zij buigen zich over de kandidatenlijst met 18 geestelijken van de bisdommen Utrecht en Haarlem – negen uit ieder bisdom - die nog in ‘actieve dienst’ zijn en tenminste vijf jaar geleden tot priester zijn gewijd.

Diversiteit

Opvallend is dat slechts vijf van de kandidaten geboren en getogen oud-katholieken zijn (waarbij drie uit het traditioneel oud-katholieke bolwerk IJmuiden komen) en het merendeel dus pas op latere leeftijd toetrad tot de Oud-Katholieke Kerk. “Dat onderstreept het belang van nieuwkomers in onze kerk”, zegt Van der Velde. “Zonder hen hadden we de deur misschien al moeten sluiten.” De kandidatenlijst telt ook vier vrouwen. Voor het eerst in de geschiedenis van de Oud-Katholieke Kerk zou daarmee een vrouw tot het Utrechtse bisschopsambt verkozen kunnen worden. Qua seksuele geaardheid en levensstaat vormen de kandidaten eveneens een pluriform gezelschap. “Diversiteit wordt in onze kerk niet alleen met de mond beleden maar in deze verkiezing echt waargemaakt.”

Spannend

Alhoewel Wietse van der Velde al vijf keer een bisschopsverkiezing volgde, blijft het een “spannend” proces. “Soms gingen de meeste stemmen naar iemand die gezien werd als een logische opvolger, maar het is ook voorgekomen dat een kandidaat die bij wijze van spreken al een mijter aan het passen was, het toch niet werd.” Bij de komende verkiezingen is er in ieder geval geen ‘usual suspect’ en zijn er meerdere kandidaten die het uitstekend zouden kunnen. “We zullen echt de inspiratie van de heilige Geest nodig hebben om tot een goede keuze te komen en dat avontuur kan altijd leiden tot verrassingen”, aldus de deken. Of er al kandidaten zijn die de laatste tijd opeens overdreven vriendelijk doen en met bloemen voor de deur staan? Van der Velde grijnst. “Daar geef ik maar geen commentaar op. Iedereen kan gerust zijn: uiteindelijk ben ik slechts één stem in het kapittel.”

Betrokkenheid

Wat hem vooral opvalt ten opzichte van de eerdere edities is de grote betrokkenheid van veel mensen bij de verkiezing. Van der Velde: “Dat zag je eigenlijk al bij het afscheid van Mgr. Joris Vercammen. Het was een indrukwekkende en mooie dag waar honderden mensen op afkwamen. Het zal er ook mee te maken hebben dat we als kerk iets meekrijgen van de ‘event cultuur’ van deze tijd. Bij de verkiezing op 15 februari verwacht ik dat de kathedraal opnieuw vol zal zitten en we misschien zelfs mensen moeten teleurstellen. Iedereen voelt dat dit een belangrijke gebeurtenis is voor de kerk en wil daarbij zijn. Dat was vroeger echt anders. Toen zaten er drie leken-gelovigen op een bankje te wachten tot de leden van het Kapittel in de kapel van de Utrechtse pastorie een nieuwe bisschop hadden verkozen. Nu merk ik dat iedereen meeleeft. Niet vanwege de poppetjes, maar omdat we echt het gesprek voeren over de toekomst van de kerk.”

Preconclaaf

Dat geldt eveneens voor de gesprekken die plaatsvonden binnen het Kiescollege tijdens twee verkennende bijeenkomsten, in de wandelgangen ook wel het preconclaaf genoemd. Wat zien we als belangrijkste ontwikkelingen voor onze kerk en ons bisdom in de komende jaren en welk profiel van de nieuwe bisschop sluit daar het beste op aan? Voor het eerst is daarbij aan de kandidaten gevraagd om aan de hand van enkele stellingen hun eigen visie op papier te zetten. “Dat geeft de kiezers meer houvast en een beter beeld van de kandidaten dan zij in het verleden hadden. Ook de kandidaten gaven aan dat op prijs te stellen. We hebben niet gekozen voor het ‘Oostenrijkse model’, waar kandidaten bij alle parochies langsgaan om zich te presenteren, maar deze werkvorm lijkt goed uit te vallen.”

Zwaar

De deken van het Metropolitaan Kapittel begrijpt dat sommige kandidaten niet staan te trappelen om de nieuwe bisschop te worden. Van der Velde: “Het gaat echt om een zwaar ambt. Je hebt niet alleen een diocesane verantwoordelijkheid maar bent ook president van de Unie van Utrecht. Daarmee krijg je er een forse internationale bestuursportefeuille bij en allerlei representatieve functies. Zeker voor iemand die gewend is om als parttime priester te werken, kan dat aarzelingen oproepen. Daarnaast lig je als bisschop toch veel meer onder het publieke vergrootglas dan in het verleden en heb je misschien een partner of kinderen die niet zitten te wachten op iemand die veel van huis is. Ik kan mij daarom voorstellen dat sommige mensen met hele plausibele redenen aarzelen om voor deze baan te gaan. Toch kan er iets veranderen wanneer de kerk onder inspiratie van de heilige Geest een beroep op je doet. Je mag er in ieder geval dan nog twee weken over nadenken.”

Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 4 februari 2020