Rowan Williams geeft de kerk hoop

27-02-2003

Onder deze titel becommentarieert The Gardian, de bekende Britse krant, de installatieplechtigheid van Dr. Rowan Wiliams als Aartsbisschop van Canterbury. Die plechtigheid werd een feest mede door de wijze waarop de vertrouwenwekkende Williams zijn ambt op zich nam. Deze man heeft niets van een autoritaire kerkvorst, eerder is hij een monnik die je vriendelijk en aandachtig aankijkt als je hem ontmoet. Een wijze man die weet dat alleen op respect en waardering een hechte gemeenschap gebouwd kan worden, zowel in de maatschappij als in de kerk.

Canterbury: centrum van de anglicaanse gemeenschap

Wie ooit in Canterbury geweest is, weet dat het niets van een metropool heeft. Dat belet niet dat het de zetel is van de primaat van de anglicaanse wereldkerk. In de kathedraal van Canterbury bevindt zich de bisschopszetel van de benedictijnenmonnik, Augustinus, die in 596 door paus Gregorius naar Engeland was gestuurd om er het geloof te prediken. Hij werd de eerste aartsbisschop van Canterbury. Op 27 februari werd de installatie van de 104de aartsbisschop van Canterbury voltrokken door de deken van het kapittel. Zoals bekend gaat het om Rowan Williams, tot voor kort aartsbisschop van Wales.
Canterbury is het oudste diocees van Engeland en werd ook de aartsbisschop van Canterbury de primaat van de Engelse kerk. Met de uitbreiding van de anglicaanse kerk gedurende de laatste tweehonderd jaar over de hele wereld, groeide de Aartsbisschop van Canterbury uit tot de eerste bisschop van de wereldwijde anglicaanse gemeenschap.

Een lang proces

Op het ogenblik van de installatie is de bisschop die het betreft in feite reeds aartsbisschop van Canterbury. Aan het eind van een lang een ingewikkeld consultatieproces, waarbij de Britse regering en de Koningin in feite het laatste woord hebben, wordt de nieuwe aartsbisschop benoemd. De verkiezing door het kapittel van Canterbury is in feite pure formaliteit en niet meer meer dan een teken dat de nieuw benoemde ook door hen en door de gelovigen van het aartsbisdom wordt geaccepteerd. Deze verkiezing wordt dan weer bevestigd tijdens een wettelijke ceremonie in Sint Pauls Cathedral in Londen en vanaf dat ogenblik is de nieuwe aartsbisschop in functie.

De installatie in de kathedraal van Canterbury is een indrukwekkende ceremonie waarbij de nieuwe aartsbisschop een eed doet op het evangelieboek dat aan het eind van de zesde eeuw door paus Gregorius naar Canterbury werd gestuurd. Vervolgens wordt hij door de deken van het Kapittel eerst geïnstalleerd op de zetel van Canterbury. Daarna volgt nog de installatie door dezelfde deken op de zetel van Sint Augustinus, zijnde het symbool van het primaatschap van zowel de Engelse kerk als de Anglicaanse wereldkerk.
De liturgie vervolgt met de vredesgroet, de eerste preek van de nieuwe aartsbisschop in de kathedraal van Canterbury en het Te Deum. Vooraleer de nieuwe aartsbisschop de zegen geeft spreken alle aanwezigen hun commitment uit ten aanzien van hem en wordt er gebeden voor een trouw volbrengen aan de dienst die de Heer aan zijn kerk heeft opgedragen.

Een feest voor iedereen

2700 aanwezigen maakten de installatie van de nieuwe aartsbisschop mee. Daaronder een aantal hoge gasten uit de oecumene, zoals Kardinaal Walter Kasper, voorzitter van het Vaticaanse secretariaat voor `de eenheid onder de christenen`, de voorzitter van de Lutherse Wereldbond en Aartsbisschop Pantaleimon, die de oecumenische patriarch vertegenwoordigde. De Unie van Utrecht was vertegenwoordigd door de Aartsbisschop en door Bisschop Muller van Zwitserland, respectievelijk voorzitter en secretaris van de internationale bisschoppenconferentie.
Hoe anglicaans van karakter de hele liturgie ook was, het gebeuren ademde ook een duidelijk oecumenische sfeer. Niet alleen verzorgden de voorzitter van de Engelse Raad van Kerken en de Rooms-Katholieke aartsbisschop van Westminster, de schriftlezingen; er was ook een delegatie van de engelse moslims aanwezig. Een duidelijk staaltje van gedurfde openheid die de nieuwe aartsbisschop, zo bekommerd om de dialoog, kenmerkt. Overigens kreeg de sobere westerse liturgie een exotisch randje door de gewaardeerde medewerking van een Afrikaanse dans- en zanggroep tijdens de vredeswens. Het anglicanisme is al lang niet alleen maar een westerse aangelegenheid.

`Wiliams´gezonde geest`

In zijn preek ging de nieuwe aartsbisschop in op de religieuze zending van de kerk. Door het getuigenis van de kerk zouden mensen in staat moeten zijn dichter bij hun eigenlijke identiteit te komen. Die identiteit ligt besloten in hun relatie met God. Het betreft een wijsheid die voor zogenaamde verstandigen verborgen blijft, maar voor kleinen heel duidelijk is. (Matheus 11,25), aldus het evangeliewoord dat tijdens de liturgie voorgelezen werd. In de mate mensen de helderheid bereiken die eigen is aan de eenvoudigen van hart, zal het hun ook gegeven zijn te ervaren hoezeer zij door Gods liefde omringd zijn. Hoe we deze helderheid bereiken kunnen, leren we van de Heer Jezus. Daarom dient in ons leven ook de navolging, het leerling-zijn van de Heer, een centrale plaats in te nemen. Dat leerling-zijn zal blijken de bron te zijn waaruit we energie en inspiratie, moed en verbeeldingskracht putten om onze wereld om te vormen tot een plek waar ieder tot zijn en haar recht kan komen. Als christenen oorlog, wapenproductie, kindermisbruik, uitbuiting van armen, onrechtvaardige verdeling van welvaart tussen Noord en Zuid, enzovoort aanklagen,dan doen ze dat omdat het ware gelaat van mensen ontluisterd wordt, aldus Williams. De kerk moet een garant zijn opdat mensen de liefde waarmee God hen omringt ook effectief kunnen ervaren. Het kan niet zo zijn dat mensen worden gedood of misbruikt in de naam van God. Dat soort van religiositeit is eng en duidt eerder op verwrongen godsdienstigheid die in elk geval met christendom niet veel te maken heeft. `In een wereld die gedomineerd wordt door een natie waarvan de leider in de ban blijkt te zijn van een enge vorm van religieus vertrouwen, zijn dat moedige en misschien zelfs gevaarlijke woorden`, schrijft de commentator van The Guardian, de bekende Britse krant. Inderdaad de oorlogsdreiging in Irak is, hoewel onuitgesproken, duidelijk op de achtergrond aanwezig. Buiten de omgeving van de kathedraal is trouwens een kleine demonstratie aan de gang van vredesactivisten. Op een van de borden stond te lezen: Blair, vertrouw eerder op de gezonde geest van Williams dan op het zieke karakter van Bush. Premier Blair woonde de installatie bij, evenals prins Charles. De premier had de avond daarvoor duidelijk ene politieke klap moeten incasseren in het lagerhuis in verband met zijn opstelling ten aanzien van een mogelijke oorlog tegen Irak.

Plechtig en gemoedelijk

Bij alle plechtstatigheid die aan zo´n installatieliturgie toch eigen is, straalde het gebeuren evenzeer gemoedelijkheid en vriendelijkheid uit. Collegialiteit was daadwerkelijk ervaarbaar. Opmerkelijk in dat kader was het feit dat de Aartsbisschop Williams duidelijk de tijd nam om medebisschoppen en vele oecumenische gasten te begroeten tijdens de vredeswens. Het is samen met de anderen dat de nieuwe aartsbisschop gestalte wil geven aan de dienst als bisschop en aan het christelijk getuigenis. De nieuwe aartsbisschop van Canterbury wil vooral iemand zijn die zijn broeders en zusters in die gezamenlijke opdracht wil steunen, bemoedigen en inspireren.

De enthousiaste sympathisant

Bij de persoonlijke ontvangst de dag na de installatie heerste dezelfde collegiale sfeer. De nieuwe Aartsbisschop van Canterbury memoreerde spontaan het feit dat bisschop Sigisbert Kraft deelgenomen aan zijn consecratie in 1995 en sprak met waardering over de grote inzet van Bisschop Joachim Vobbe voor de oud-katholieke – anglicaanse relaties. Aartsbisschop Rowan Wiliams kent de oud-katholieken niet alleen, hij is ook overtuigd van de noodzaak om de samenwerking tussen onze kerkfamilies verder te intensiveren. Het is goed om weten op de zetel van Canterbury zo´n enthousiaste sympathisant en oprecht geìnteresseerde supporter te hebben.