Eigenzinnig lekenforum bijeen in Brixen

Er zijn bisschoppen en synodes, er zijn pastoors en kerkbesturen, er zijn geestelijken en leken. Met elkaar vormen ze de kerk en met elkaar proberen ze de kerk vorm te geven. Allemaal weten ze het beste hoe dat moet. Er zijn eigenzinnige bisschoppen, eigenzinnige pastoors en (vaak) nog eigenzinniger leken. En het meest eigenzinnig zijn misschien wel de leken die sinds 1991 regelmatig bijeen komen in het Internationaal Oud-Katholiek Lekenforum.

Die eigenzinnigheid bleek al uit de keuze van de plaats van het Lekenforum 2009: Brixen in Zuid-Tirol, een streek waar geen officiële oud-katholieke gemeente bestaat, al komt er in het op enige afstand gelegen Bozen regelmatig een groep geïnteresseerden bijeen voor een oud-katholieke dienst onder leiding van pastoor Meinrad Schuhmacher uit Innsbruck.

Die eigenzinnigheid van gemeenteleden en groepen is niet bepaald een nieuw gegeven. Ook de apostel Paulus kreeg ermee te maken. Dit vernamen we in een impulsreferaat door Dr. Thomas Kellner, die een dissertatie over communicatieve gemeenteleiding heeft geschreven.
Paulus bevond zich in een beginsituatie; er waren geen structuren aanwezig waarop hij kon steunen. Hij werd gedreven door zijn charisma, maar bezat geen formele legitimatie. Het lukte hem door zijn missiewerk de gaven van zijn gemeenteleden voor de gemeenschap vruchtbaar te maken, zodat de jonge kerk snel kon groeien. In de huisgemeenten bouwde hij een gemeenschap en een eerste christelijke structuur op. Toch ontstond er strijd in de jonge kerk en deden zich conflicten voor. We kunnen leren van de manier waarop Paulus daarmee omging. Het toverwoord is communicatie: Paulus was in voortdurende dialoog met de leden van zijn gemeenten en kon teruggrijpen op een groeiend netwerk van medewerkers. Er kwam een organisatie tot stand, doordat hij de veelsoortige gaven van zijn gemeenteleden gebruikte.

Eigenzinnigheid van gemeenteleden heeft altijd te maken met betrokkenheid. Dat geldt ook voor de deelnemers aan het lekenforum. Allen zijn ze in hun eigen land betrokken bij de kerk, bij de gemeente. De kerkmodellen die door de verschillende groepen in het groepswerk ontworpen werden, leken dan ook opvallend veel op elkaar: een op de gemeente georiënteerd, niet hiërarchisch model. Daarbij werd duidelijk dat de structuren zich volgens de deelnemers aan het forum dienen aan te passen aan de gaven van de gemeenteleden en aan de levenssituatie van een bepaalde tijd. De kerk kan bij haar opbouw geen gaven van gemeenteleden missen.

De groepen hielden zich vervolgens bezig met de vraag hoe conflicten in de gemeente opgelost moeten worden. Het ligt voor de hand dat ook hierbij het toverwoord "communicatie" regelmatig klonk. Toch werd ook duidelijk dat dit niet altijd de oplossing brengt: sommige conflicten zijn onoplosbaar en dan zit er niets anders op dan te proberen het met elkaar uit te houden.

Een van de doelen van het lekenforum is oud-katholieken uit andere landen en hun kerken beter te leren kennen. Er werden enkele projecten gepresenteerd: een toerustingsaanbod voor gemeenteleden in Oostenrijk, de theologische cursus in Duitsland. Trudie Smit maakte indruk met haar presentatie over de situatie in Angola en de activiteiten van de Anglicaanse Kerk, waarbij ook onze kerk betrokken is. Pastoor Meinrad Schumacher kwam samen met enkele gemeenteleden vertellen over de gemeente Innsbruck, die door een team van vrijwilligers geleid wordt.

Natuurlijk waren er ook uitstapjes en even natuurlijk hadden die te maken met kerk zijn. Het was een hele klim in de brandende zon naar Säben, waar dr. Nothdurfter met veel humor vertelde over de oude bisschopskerk, die hij uitgegraven heeft. Aangrijpend waren de vespers ter gelegenheid van Maria Hemelvaart bij de Benediktijner nonnen van het klooster in Säben. Dat zij, behalve vroom en oud, ook eigenzinnig waren, bleek in het gesprek na de vespers, waarin zij hun sympathie uitspraken voor de oud-katholieke kerk en hun bijval uitspreken voor de openstelling van het ambt voor vrouwen. Zeer verheugd toonden zij zich over de aanwezigheid van Hana Karasova. diaken van de Tsjechische kerk. In Bolzano bezochten we een aantal kerken en woonden we een kerkdienst bij van de oud-katholieke "gemeeente" Bozen in de evangelische kerk. Pastoor Schumacher bleek geen moeite te hebben met de eigenzinnigheid van leken: na zijn preek vroeg hij of iemand nog iets aan zijn woorden toe te voegen had.

Indrukwekkend was het orgelconcert door Eveline Jansen in de Freinademetzkerk in Milland, Brixen. Ze speelde werken van Böhm, Bach, Haydn en Mendelsohn-Bartholdy en werd beloond met een hartelijk applaus van het publiek, dat niet alleen uit deelnemers aan het lekenforum bestond.

Op de laatste dag van het lekenforum woonden we de kerkdienst van de evangelische kerk in Brixen bij, waarin ons eigen koor zich liet horen. Daarna ging ieder zijns weegs.

Tekst: Adrie Paasen

Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 28 augustus 2009