29e Internationaal Oud-Katholieken Congres

Verslag van dag tot dag

Mevrouw Adrie Paasen, voorzitter van het Permanent Congrescomité, verzorgde tijdens het congres een dagelijks verslag, dat via de nieuwsberichten werd gepubliceerd. Onderstaand zijn de verschillende berichten in chronologische volgorde bij elkaar gevoegd. Voor het fotomateriaal is dankbaar gebruik gemaakt van de website van past.Georg Reynders uit Nordstrand. De referaten en preken zijn in Nederlandse vertaling beschikbaar.

Van start
Het 29e Internationaal Oud-Katholieken Congres ging op maandag 7 augustus van start onder een onbewolkte hemel en het werd heel warm in Freiburg, letterlijk en figuurlijk. De openingsdienst vond plaats in de evangelische Ludwigskirche, van buiten een onopvallende nieuwbouwkerk, maar wie er binnenkomt raakt meteen onder de indruk van de glas-in-lood ramen die van de vloer tot het plafond lopen rondom het koorgedeelte. De ramen houden tijdens de dienst voortdurend de blik gevangen, ze zijn opgebouwd uit kleine driehoeken in pasteltinten, onderin blauwe vissen, die omhoog lijken te zwemmen, daarboven paars gekleurde vogels, die opstijgen naar het licht, gesymboliseerd door grotere, fel oranje, rode en gele vlakken bovenin.
Een bewogen en inspirerende openingsdienst, een volle kerk, een sterk koor, veel gezang, onder andere veel Taizeliederen, een indrukwekkende preek met een aantal humoristische momenten. Voor het eerst in de geschiedenis van het Oud-Katholieken Congres werd een preek beantwoord met applaus.

Ook het openingsplenum vond plaats in de Ludwigskirche. Onder grote bijval werd het door het Permanent Congrescomite voorgestelde presidium gekozen: voorzitter Angela Berlis, secretaris Peter Seda, die ook namens de Oostenrijkse kerk in het Permanent Congrescomite zit, maar ons als jurist kon verzekeren dat dit geen beywaar was, bijzitter Trudie Smit.
Het voorstel tot statuutwijziging werd met grote meerderheid aangenomen. Voortaan moeten voorstellen voor resoluties, die niet rechtstreeks verband houden met het congresthema uiterlijk op de tweede congresdag ingediend en aan alle deelnemers bekend gemaakt worden. Op voorstel van een van de deelnemers werd voor dit congres een uitzondering genmaakt, omdat deelnemers zich hier nog niet op hebben kunnen instellen: de termijn werd met een dag verlengd. Opvallend tijdens de openingstoespraak door de voorzitter van het Permanent Congres Comite: het applaus dat opklonk toen de hoop op meer samenwerking tussen anglicaanse en oud-katholieke parochies op het vasteland van Europa werd uitgesproken.

Verjonging

Het congres verjongt zich. Natuurlijk en gelukkig zijn er veel oude gezichten te zien, in de dubbele betekenis van het woord, maar daarnaast zien we ook onbekende en jonge gezichten; dat geeft hoop voor de toekomst.

Clowns

Maandagavond was er een begroetingsbijeenkomst met buffet en een optreden van de Bond van Oud-Katholieke Vrouwen in Duitsland, die, verkleed als clowns, in een patomime hun visie gaven op het thema “hoop”.

Presentaties I

In de Ludwigskirche hangen presentaties van de kerken van de Unie van Utrecht en van de diakonale groepen. Ook een presentatie uit Nederland met informatie over en beelden van de Willibrordwandeling, het Breed Beraad, het Intercityproject, het jubileum van aartsbisschop Glazemaker en professor Visser, de benoeming van aartsbisschop Vercammen in het Centrale Comité van de Wereldraad van Kerken, de wijding van Bernd Wallet in York het voorjaarskamp en de paaswake in Engelbert (Groningen).
------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dinsdag tijdens het Congres

Laudes

Op dagen waarop geen eucharistieviering plaats vindt, zijn er ’s morgens diensten, verzorgd door groepen uit verschillende kerken. Dinsdagmorgen werd de dienst verzorgd door de Italianen. Verzorgd was het juiste woord: veel liturgische gewaden op het altaar, veel wierook en kaarsen, mooi gezang. Maar was het niet allemaal een beetje te mooi voor een gewone door-de-weekse morgendienst, vroeg een nuchtere Nederlandse deelnemer zich af.

Verandering van waarden

Met grote aandacht luisterden de deelnemers dinsdagmorgen naar het referaat van Pastoor Matthias Ring over de verandering van waarden in Europa, naar aanleiding van een onderzoek dat geïnitieerd is door de Universiteit van Tilburg en dat zich uitstrekt over een aantal jaren. In groepen werd vervolgens naar aanleiding hiervan gesproken over twee vragen: welke waarden menen wij te zien in onze maatschappij, en: welke waarden zijn belangrijk in ons eigen leven?
Daarnaast zijn er creatieve groepen, bijvoorbeeld een zanggroep en een theatergroep. Ook vindt er een ingelaste workshop plaats, aangeboden door de bisschop van Jeruzalem, Abu El-Assad, die graag mensen wil informeren over de situatie in het oorlogsgebied in het algemeen en de positie van christenen daar in het bijzonder.

Vesperdienst

Dinsdagavond een vesperdienst, verzorgd door de Tsjechische groep, in de Ursulakirche, een oude kloosterkerk, die in gebruik is bij de oud-katholieke gemeente van Freiburg. Begrijpelijk dat de Freiburger gemeente ook de eigen kerk wil gebruiken, maar die bleek veel te klein te zijn om alle congresdeelnemers te bevatten. “De Nederlandse brandweer zou dit nooit goed vinden,” hoorden we een Nederlandse congresdeelnemer mompelen, en nog konden niet allen de dienst binnen volgen.

Dwarsverbanden

Dat de Unie van Utrecht meer is dan een overleg van bisschoppen, bleek dinsdagavond weer eens. Zoals bij ieder congres gebeurt, was deze avond gereserveerd voor groepen die binnen en gedeeltelijk buiten de Unie samenwerken: de Willibrord Society, de diaconale groepen, het lekenforum, de theologiestudenten. Maar ook buiten de dinsdagavond om wordt tussen de bedrijven door druk overlegd: zo was er maandagavond een korte bijeenkomst van redacteuren van de verschillende kerkbladen om de verslaggeving van het congres te coördineren en te overleggen over meer samenwerking in de toekomst.
-----------------------------------------------------------------------------------------------

Woensdag 9 augustus was de grote dag tijdens het Internationaal Oud-Katholieken Congres te Freiburg. De dag stond geheel in het teken van de viering van de 75e verjaardag van de volledige kerkelijke gemeenschap tussen oud-katholieken en anglicanen. Het was niet voor niets dat de aartsbisschop van Canterbury, dr.Rowan Williams, bij het congres aanwezig was en zowel een referaat hield als de preek tijdens de feestelijke viering.Vanwege de te verwachten grote toeloop wordt het plenum waarbij de aartsbisschop van Utrecht en de aartsbisschop van Canterbury hun referaten zullen uitspreken, in de Ludwigskirche gehouden, ook om andere redenen een betere plaats dan de zaal van het Kolpinghuis, in de loop van de morgen werd duidelijk dat het niet zozeer ging om het aanhoren van theologische teksten, als wel om een bijeenkomst van gelovigen, je zou haast van een conciliair gebeuren kunnen spreken.

Vrede voor Jeruzalem

Voordat de aartsbisschoppen het woord krijgen worden gasten uit de oecumene begroet. Dat gebeurt ook op andere momenten in de congresweek, om niet één bijeenkomst teveel te belasten met zaken die de aandacht van het thema afleiden. Om dezelfde reden krijgen ook niet veel gasten de gelegenheid om te spreken, maar een uitzondering wordt vandaag gemaakt voor de anglicaanse bisschop van Jeruzalem, Abu el Assad.
Deelnemers van de ingelaste workshop van dinsdag zijn onder de indruk gekomen van zijn verhaal. “Hier stond een wanhopig man,” hoorden we van één van hen. De politiek slaagt er niet in een oplossing te vinden, president Bush spreekt over een oorlog in de naam van God, christenen zijn het daar niet mee eens, maar krijgen niet de gelegenheid hun stem te laten horen. Als hij als aartsbisschop probeert in gesprek te komen met een politieke leider, wordt hij door veiligheidsagenten weggehouden. Christenen trekken weg uit het oorlogsgebied.

In een bewogen toespraak tot het congres roept de bisschop de kerken op hun stem te laten horen tegen het geweld. De bezetting van de Gazastrook was onwettig, daarmee is het begonnen. Er moet gerechtigheid komen, voor inwoners van Israël en Palestijnen. Mensen die met het conflict niets te maken hebben worden het slachtoffer. Het is de taak van christenen voor hen op te komen. Er moet vrede komen voor Jeruzalem. Vrede voor Jeruzalem betekent vrede voor de wereld. Maar er is geen vrede mogelijk zonder gerechtigheid.
En wie weet kan dan een volgend congres van oud-katholieken en anglicanen plaatsvinden in Jeruzalem.

Hoop die in ons leeft

Het is een lange zit om de referaten van de beide aartsbisschoppen aan te horen, maar de aandacht verslapt niet en de deelnemers zijn onder de indruk. Er volgt een “Schreibwerkstatt”, deelnemers krijgen de gelegenheid hun vragen voor de beide aartsbisschoppen op papier te zetten. In de pauze worden de vragen door de coördinatoren samengevoegd tot een overzichtelijk aantal. Deze methode blijkt goed te werken: geen ongerichte discussie, zoals zo vaak bij dit soort gelegenheden, maar een gelegenheid voor de bisschoppen om te reageren op zorgvuldig geformuleerde vragen over een aantal thema’s. (Referaat aartsbisschop Joris Vercammen en referaat aartsbisschop Rowan Williams.)

Daar zitten ze dan, naast elkaar, op het podium, de twee kerkleiders, de twee herders, als beminnelijke huisvaders in het gezin van hun gemeente.

""Hoe verklaart u het thema “hoop” voor jongeren,” is één van de vragen, “bijvoorbeeld aan Brian, een zestienjarige jongen, gewelddadig, alcoholist, werkeloos, hulpeloos. “Ik hoop dat we heel weinig tegen hem zeggen,” is het antwoord van aartsbisschop Rowan Williams, “dat onze woorden onze aanwezigheid zijn, dat we hem de gelegenheid geven om te spreken.” Wat jongeren in het algemeen betreft merkt hij als vader van twee kinderen van wie één teenager op, dat jonge mensen heldere kunnen onderscheiden wat authentiek is en wat niet, wat eerlijk is en wat niet. We dringen alleen tot hen door als we integer spreken. En verder: hun patroon van leven is niet op dezelfde wijze georganiseerd als dat van ons vroeger. Je kunt niet veronderstellen dat ieder jong mens graag naar de kerk gaat. Festivals, pelgrimages, dat werkt beter voor jongeren. Ze hoeven ook niet veel van de kerk te weten, maar van Christus en van de Heilige Geest. Aartsbisschop Joris voegt hier aan toe: “De kerk moet doen wat men van de kerk kan verwachten: dat het slechte aangeklaagd en het goede aangemoedigd wordt. De kerk is een plaats waar vragen besproken worden, ook vragen van jongeren.

’Gasthuizen’, een beeld voor de gemeente dat aartsbisschop Joris Vercammen gebruikte in zijn referaat. Zijn er meer van dergelijke beelden? ’Het beeld van de huishouding van God, dat op een bepaalde plaats getuigenis geeft van hoe het in een huishouden toe kan gaan. Maar toch nog even verder over het beeld van het gasthuis: men kan alleen een gasthuis zijn, als er een familie is. Gasthuis zijn betekent dat er geen voorwaarden worden gesteld; men wordt altijd welkom geheten, men wordt serieus genomen. Waar kan men dat nog vinden in de wereld? Zonder dat kan er geen rechtvaardige maatschappij gevormd worden.’Een familie die veilig is in zichzelf is niet bang,’ zegt aartsbisschop Williams. ’In het evangelie: Jezus geeft gastvrijheid en vraagt gastvrijheid.’

Natuurlijk hebben de deelnemers de gelegenheid aangegrepen om vragen over de verhouding tussen anglicanen en oud-katholieken te stellen. De relaties tussen anglicanen en oud-katholieken zijn vooral een zaak van bisschoppen en theologen, hoe kunnen we de samenwerking tussen de gemeenten versterken? Hoe zetten we het van woorden om in daden? ’ Ik zou willen dat anglicaanse parochies verbanden vormen met oud-katholieke gemeenten in Europa, niet alleen parochies uit Engeland, maar ook uit de rest van het Verenigd Koninkrijk, landen in Afrika. Partnerships, bezoeken over en weer, pastorale en praktische bezoeken.’ ’Wat de bisschoppen doen is alleen voorbereidend, het moet breder worden,’ zegt Joris Vercammen. Ook op het Europese continent is meer creativiteit nodig om samen te werken. ‘De geschiedenis, de cultuur staat vaak in de weg en er moeten ook praktische problemen overwonnen worden,’ zegt de aartsbisschop van Canterbury, ‘maar deze ontmoeting is een teken dat we verder willen. We moeten doorgaan met het opbouwen van relaties.’ ’En de bisschoppen moeten de creativiteit opbrengen om experimenten mogelijk te maken. Uitwisseling van informatie, bijvoorbeeld over het denken over bepaalde problemen, zoals abortus, kan bijvoorbeeld via websites, maar er zijn ook bijeenkomsten als dit congres denkbaar, maar op kleinere schaal. Er is weer een conferentie van anglicaanse en oud-katholieke geestelijken geweest, maar ook leken moeten erbij betrokken worden.’

En verdergaande eenheid tussen anglicanen en oud-katholieken? Is het model van de Anglican Communion overdraagbaar op de relatie tussen oud-katholieken en anglicanen? Waarom zou de Oud-Katholieke Kerk geen deel van de anglicaanse gemeenschap worden?, ’De Oud-Katholieke Kerk heeft een eigen roeping,’ zegt aartsbisschop Vercammmen, ’De roeping brugkerk te zijn, ook naar de orthodoxen. We delen die roeping met de anglicanen, maar misschien hebben wij andere mogelijkheden. Dus denk ik niet dat het onze roeping is deel van de anglicaanse gemeeenschap te worden. Dan is het de vraag hoe we onze gemeenschap dan organiseren. Er zijn meer onafhankelijke kerken, misschien is het onze roeping voor die kerken een rol te spelen: de Filippijnse Onafhankelijke Kerk, de Zweedse Lutherse kerk waren ook altijd katholiek en willen dat zijn.’