Getuigenis en getuige

Sibiu, 6 september

Getuigenis en getuige
Drie inleidingen gisterenmiddag over het subthema Witness. Ik gebruik met opzet het Engelse woord, omdat dat zowel "getuigenis" als "getuige" betekent en beide betekenissen van belang zijn.
We moesten dus toch weer een groot deel van de middag luisteren. Voor de groepsgesprekken bleef maar een uur over. Dat was jammer, want er viel veel te zeggen. In het groepsgesprek waar ik bij was zag ik een aantal hoofdlijnen:

1. "Praat alleen over het evangelie als het gevraagd wordt, maar leef zo dat het gevraagd wordt." Je kunt niet meer zomaar bij de mensen aankomen. Je daden moeten spreken. Verbind projecten met het geloof. Dat geldt vooral voor de oecumene. Oecumene wordt in de praktijk zichtbaar. We leven oecumene niet voor ons zelf, maar voor de wereld.

2. Vanuit de orthodoxe kerk wordt de moraalvraag aan de orde gesteld (referaat van Kyrill van gisterenmorgen). Er lijkt een nieuwe scheiding te dreigen vanwege ethische kwesties. Een Oostenrijkse deelneemster brengt daartegenin dat het Sozialschreiben van de Oecumenische Raad het een en ander in beweging heeft gezet. In die Raad zijn veertien kerken vertegenwoordigd, waarvan vijft orthodox. Ook ethische kwesties komen aan de orde. Als er geen gemeenschappelijk standpunt bereikt kan worden, worden de vragen op de website geplaatst en kan iedereen reageren.

3. In Graz zijn we uit elkaar gegaan met afspraken. Er is vanmorgen (gisterenmorgen) geen verantwoording afgelegd over de vraag wat daarmee gebeurd is. Over het Conciliaire proces hebben we niets gehoord. Geen bezwaar tegen Charta Oecumenica, maar het Conciliair Proces stijgt daarbovenuit. Dat zou in Sibiu weer opgepakt worden.

4. Het probleem van Sibiu is dat er zoveel kerkvorsten zijn. Aan een kant goed: zij moeten met elkaar de problemen bespreken en oplossen. Aan de andere kant , zoals kardinaal Kasper zei: Er is geen tijd meer om ons lang te beraden; die eenheid moet er nu komen.

5. Je moet met het praktische beginnen, met de oecumenische dialoog van het leven. Theologische vraagstukken liggen op een ander vlak en kosten veel tijd.

6. Als kerken gezamenlijk zouden optreden, dan kunnen ze in de politiek bouwstenen leveren. Dan zou de globalisering bijgestuurd kunnen worden. Dat moet de boodschap van Sibiu zijn.

De berg Tabor
Voor veel vragen die gisteren bij mij opkwamen en die aan de orde werden gesteld in de groep vond ik in de overweging van Dionigi kardinaal Tettmanzi in het morgengebed dan wel geen antwoorden, maar wel aanleiding om ze nog eens nader te overdenken. Ik citeer enkele passages uit zijn overweging naar aanleiding van Lucas 9, 28-36: De verheerlijking op de berg Tabor.

"Hier in Sibiu, op onze oecumenische bijeenkomst, is de kerk van de Heer verzameld. Als de weg en de geschiedenis van de oecumenische beweging moeizaam en controversieel lijken, kunnen we hier een ervaring opdoen, die op die van de berg Tabor lijkt. Wie zich - zoals Petrus, Jacobus en Johannes - door de heer laat roepen om met hem te bidden en zich niet door de traagheid van de slaap laat overmannen, kan de schoonheid van zijn wereldomspannende gemeenschap zien. Die is ons in Jezus Christus al gegeven en de Heilige Geest wekt de gezindheid daarvoor in allen onder ons die voor de heilige reis en de navolging van de Heer kiezen.
De reis van degenen die de eenheid zoekt is een uittocht uit zichzelf. Dat betekent: opgaan naar Jeruzalem, die zoals voor Jezus de stad van het offer is, niet het doel van vrome pelgrims of wereldlijke triomfen. Dat eist de moed zichzelf te geven, zichzelf te verliezen en zichzelf dan vernieuwd in de echte identiteit van ieder christen terug te vinden, die Christus zelf is, die in hem leeft. De meest innerlijke identiteit van de christen is ethisch noch cultureel noch confessioneel. Ze is eschatologisch, want in Christus zijn we al en nog niet kinderen van God. Tenslotte geldt voor de christen altijd het oude woord van de vaderen: word wat je bent. Dat is de eschatologische aard van de kerk op haar weg naar het rijk van God, op haar missionaire en oecumenische weg.

Inbreng vanuit Brussel
Veel bijval en enthousiasme was er voor de toespraak van Manuel Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie. Alleen al het feit dat hij door zijn aanwezigheid blijk ervan gaf de kerken serieus te nemen werd door de aanwezigen bijzonder gewaardeerd. Die waardering was wederzijds, want hij gaf aan hoge prijs te stellen op de betrokkenheid van de kerken bij de Europese integratie. Hij gaf in zijn toespraak aan dat de Europese Commissie oor heeft voor wat de kerken te zeggen hebben nog meer als dat oecumenisch is, een teken van openheid naar de rest van de wereld. Net als veel andere sprekers wees hij op het belang van de keuze voor Roemenie als gastland. Hij citeerde een uitspraak van paus Johannes Paulus: Je kunt niet ademen met een long, je hebt er twee nodig: oost en west, de orthodoxe traditie en de Latijnse en protestantse traditie van het westen. Na het protestantse Basel en het katholieke Graz het orthodoxe Sibiu. (Daar heb ik nog wel enkele kanttekeningen bij, maar daarvoor ontbreekt nu de tijd.) Centraal Europa - Roemenie - moet een kanaal van irrigatie tussen de twee longen worden.

Na hem sprak Renee van de Linden, president van de Raad van Europa. Hoewel ook hij goede dingen zei, kwam er een zekere matheid over de zaal; voor een deel kwam dat door het toch weer optredend effect van herhaling, voor een deel doordat zijn wat houterig Hollands klinkend Engels wat ongunstig afstak tegen het meeslepend betoog van Barroso.

En ook nog...
Levende brieven, korte presentaties, toespraken, getuigenissen, groeten. Je ziet door de bomen soms het bos niet meer en het onderscheid tussen al deze programma-onderdelen is niet altijd duidelijk, ook niet als het om de lengte gaat. Thomas Wipf had dan ook veel succes met de volgende opmerking aan het begin van zijn groet: "Mij werd door een radioreporter gevraagd wat voor mij tot nu toe het hoogtepunt van de conferentie was. Dat was het gezamenlijk in vele talen gebeden Onze Vader. Het is daarbij maar goed dat God het Onze Vader heel wat korter heeft gemaakt dan sommige referaten en groeten." Jammer alleen dat hij zelf later afgekapt moest worden omdat zijn groet te lang werd..........
Dan deed de joodse vertegenwoordiger het beter met zijn korte groet die hij afsloot met een gezongen Shalom. En ook de moslimvertegenwoordiger wist in weinig woorden toch een gevoel van warmte op te roepen.

Adrie Paasen

Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 6 september 2007