Afsluiting, vrouwen en kerkdiensten

Sibiu, 9 september

Zaterdagmiddag in de laatste plenaire bijeenkomst in de tent werd de definitieve versie van de slotverklaring gepresenteerd. De heren van de commissie hebben goed werk geleverd. Uiteraard konden niet alle amendementen - het liep in de tientallen - verwerkt worden, maar de assemblee toonde zich toch tevreden over het resultaat en toonde haar bijval in een langdurig applaus. Ook het besluit de verklaring van de jeugd aan de slotverklaring toe te voegen kon, zoals te verwachten was, de goedkeuring van de vergadering wegdragen. 

Kort en krachtig, zoals de verklaring van de jeugd, is de boodschap van de Derde Europese Oecumenische Conferentie niet te noemen, maar het stuk heeft nu veel meer zeggingskracht dan de eerste versie, straalt iets uit, heeft een open karakter. Een belangrijk pluspunt is ook dat er steeds na de bijbelse en theologische onderbouwing één of meer genummerde aanbevelingen volgen, in totaal tien.
De volledige tekst van de slotverklaring is in verschillende talen - maar niet in het Nederlands - te lezen op de website van de conferentie. De aanbevelingen treft u hier in vertaling aan.

De EEA3 en de vrouwen
Ik sprak al over de heren van de commissie. Gedurende de hele week waren er op het podium mannen en vrouwen te zien. De laatste dag bestond het gezelschap achter de tafel geheel uit mannen. Toeval? Al voor het begin van de conferentie was het verschillende deelnemers opgevallen dat de hoofdsprekers allemaal mannen waren. Waren er geen vrouwen te vinden die over voldoende theologische kennis en inzicht beschikken om op deze conferentie een hoofdreferaat te houden? Wel waren er enkele groeten, korte berichten en meditaties door vrouwen.

Kerken in Sibiu
De kerken in Sibiu hebben een belangrijke rol gespeeld bij het voorbereiden van de conferentie. Onder deze kerken neemt de Roemeense Orthodoxe Kerk een belangrijke plaats in. Daardoor ontstond vaak de indruk dat alleen deze kerk de ontvangende kerk was. Ik sprak een in Roemenië wonende Nederlandse vrouw - zij vertegenwoordigde de PKN - die zei dat er enig gemor was onder de grote kleine kerken, omdat zij in het verhaal nauwelijks voorkwamen en vrijwel geen gelegenheid kregen zich te presenteren. Het feit dat er vrouwelijke theologen nauwelijks een rol speelden kan ook met deze orthodoxe invloed te maken hebben.

Een klacht van veel deelnemers was dat hun aandeel vooral bestond in luisteren. In de hele week heb maar één keer een groepsdiscussie van een uur meegemaakt. Ik citeerde al de deelnemer die zei: "Ze hebben ervoor gezorgd dat wij niet met elkaar konden praten." Boos opzet? Ik geloof het niet. "Het past nu eenmaal niet in de stijl van de orthodoxe kerk," hoorde ik iemand zeggen.

Kerkdiensten
Uiteraard was er iedere morgen een ochtendgebed in de tent. Het was opvallend dat het overgrote deel van de deelnemers hieraan deelnam. Voor het middaggebed was minder aandacht. Dat had ook te maken met het feit dat velen in de middagpauze andere bezigheden hadden: er werden verspreid door de stad agora's en hearings gehouden. Een frustratie voor gemotiveerde deelnemers - en andere heb ik niet ontmoet - was dan ook dat je niet overal bij kon zijn: de keuze was daarvoor te groot. Op zichzelf natuurlijk een goede zaak. Avondgebeden waren er in verschillende kerken.

Ik schreef al dat er op zaterdagmorgen, de feestdag van de geboorte van de maagd Maria, kerkdiensten in verschillende kerken waren. Aartsbisschop Vercammen ging niet voor in de Anglicaanse dienst in de Evangelisch Lutherse Kerk, zoals ik eerder schreef, maar preekte in deze dienst, die goed bezocht werd.

Zondagmorgen
Ook zondagmorgen werd van de deelnemers verwacht dat zij de kerkdiensten van plaatselijke gemeenten bijwoonde. Ik heb gekozen voor de dienst die in de tent gehouden werd, een gezamenlijke dienst van Rooms-Katholieken en Grieks-Katholieken. Een groots gebeuren, waarbij je de gedachte bekroop dat de conferentie uiteindelijk toch niet een orthodoxe, maar een katholieke aangelegenheid was, wat niet alleen te maken had met de grote opkomst, van zowel conferentiedeelnemers als gemeenteleden van beide kerken - de tent zat vol - als ook met het feit dat de dienst plaatsvond in de tent, de centrale plaats van de conferentie.

Een plechtig en blij gebeuren was het in ieder geval. De intocht van de lange processie was indrukwekkend, al was het alleen maar vanwege het grote aantal gemijterde hoofden - ik heb er 27 geteld - en paarse kalotjes. Enigszins hilarisch was voor de dienst de verkleedpartij op de beide zijtribunes, waar een groot aantal priesters zich in togen hulden. De plaatsen op de voorste rijen van deze tribunes werden ingenomen door de bisschoppen die geen speciale rol hadden in de liturgie.

Na de dienst trokken we naar de Piata Mare voor de afsluitende gebedsdienst. Een spontane processie achter de Grieks-Katholieke processievlaggen aan, terwijl het gezang Nun danket allen Gott ons tegemoet kwam: het koor oefende nog even. Het hele plein was vol met conferentiedeelnemers, inwoners van Sibiu en toeristen, die aan het gebeuren deelnamen of het - over het algemeen met grote aandacht volgden. Daarna ging de conferentie uiteen.

Ik heb het gevoel dat ik nog niet uitgepraat ben over de conferentie. Waarschijnlijk volgt er in de loop van deze week nog een bijdrage; ik zou in ieder geval nog over de keuze van Sibiu als plaats voor deze conferentie willen schrijven.

Adrie Paasen